Eleştirel Düşünme Öğretme İddiasında Olan Dezenformasyoncular

Yazıyı pdf olarak indirebilirsiniz: indir

Teyit.org, malumatfurus.org, evrimagaci.org, yalansavar.org, dogrulukpayi.com, dogrulugune.org, dogrula.org, duyum.net gibi sitelerin her biri söylentileri ve haberleri sınayıp doğrulama iddiasında olup zaman zaman kendisi dezenformasyon yapan sitelerdir. Bunlar Factcheck, Snopes, Debunk, Quackwatch, Rationalwiki gibi Amerikalı örneklerin taklidi olan ve para kazanmak amaçlı yayın yapan şirketlerdir. Her basın girişimi gibi zaman, ilgi ve işgücü sermayesi sınırlıdır; bu yüzden yüzeysel olmak zorundadırlar. Bunların her biri için ayrı bir suç dosyası açıp inceleyecek zamanım olmadığı için bu yazıda ilke olarak bir şeyi anlatmaya çalışacağım:

Eleştirel düşünürler olmamıza yardımcı oluyor görüntüsünde olan pek çok kaynağın kendisi bilgi kirliliği yaratır, yanıltır ve hurafeleri üretip sürdürür.

“Büyük Acının 10 Temel Gerçeği”

EleştirelDüşün okurlarından Hayri Çömlekçi’nin yazısı.

Hayri Kozanoğlu’nun 14.02.2023 tarihli Birgün’de yayınlanan “Büyük Acının 10 Temel Gerçeği” başlıklı yazısındaki düşünce kabızlığı ve sağgörüsüzlük, Türkiye’de düşüncenin ve fikir savunusunun veya hiç değilse onun basında temsil edilen kısmının düzeyini gösteriyor.

“Depremzedeye Yardım Et”

İhtiyaç listeleri yayınlanıyor. “Şunlar, şunlar gerekli; acil.” Listede bulunanların hiçbirinin sağlayıcısı değilim. Sağlayıcılar hemen karşı sokakta, burunlarının dibinde. Onlara gitmiyor da bana geliyor. Ne yapıvereyim ben sana, çadırcıdan çadır alıp sana mı vereyim? Bu kadar mı çalışıyor kafan? Acil ihtiyaç böyle mi karşılanır? Alışveriş sitelerine giriyorum, listedeki her şeyi tek tek sepete atıyorum alacakmış gibi. Gördüğüm hemen bütün satıcılarda listedeki her şeyin stoku var. Hiçbiri “bağışlayayım” dememiş. Haydi çok şey beklemeyelim, hiç değilse “bunlar acil ihtiyaç malzemesi, satışı durdurayım, belki toptan satın almak isteyen olur” da dememiş. Aynı fiyattan çatır çatır ticareti sürdürüyor.

Örüntü Tanıma – 2

İki örnek daha vereceğim. Biraz bilgi-yoğun olması sizi sıkabilir ama her bir ayrıntıyı bilmeniz gerekmiyor. Bakış açısını anlamaya çalışın.

Örüntü Tanımaya Giriş

Hemen hiçbir eleştirel düşünme eğitimi kaynağında örüntü tanıma diye bir konu bulamıyoruz. Bu terim çoğunlukla yazılım geliştirme, kalıtım ve psikoloji alanlarında karşımıza çıkıyor. Ben bilinçli düzeyde geliştirilmiş bir örüntü tanımanın eleştirel düşünmenin bir parçası olduğunu, eleştirel düşünmeyi bir eğitim alanı olarak düşünmeye başladıktan sonra anladım. Elde ettiğim bulguları bilgim ve anlatım gücüm yettiği kadarıyla paylaşmaya çalışacağım. Standart bir ders olmadığı için, hatta bu bir “ders” bile olmadığı için el yordamıyla, doğaçlama ilerliyorum. Bu yüzden bu çalışmayı daha sonra geliştirebilmem için geribildiriminiz önemli. Eğer bu sayfalarda yeniyseniz ve eleştirel düşünmeye giriş yazılarını okumadıysanız okumanızı ve sonra bu yazıya dönmenizi öneririm.

Yazıyı pdf olarak indirebilirsiniz (13 sayfa): İndir

Sedat Peker Bir Gazetecidir

Sedat Peker’in varlığı eleştirel medya okuryazarı olmak isteyenler için bir nimet. Çünkü basın özgürlüğünün ne demek olduğunu Sedat Peker üzerinden kolayca anlayabiliriz. Kendisi aslında bir gazetecidir. Halkın karşısına çıkıp halkın bilmediği şeyleri açıklıyor. Bu, bildiğimiz anlamıyla haber, basının yaptığı şeydir. Can alıcı nokta şudur:

NFT Nedir? (eleştirel gözle)

Çok zengin kişilerin günlük yaşamlarının çalışan kesim insanlarınınkinden önemli bir farkı var ki neredeyse hiç kimsenin söz ettiğini görmedim. Yıllar önce bir röportajında Nihat Genç’in teğet geçtiğini, hatta belki ancak sıyırıp geçtiğini duymuştum ama gerisini duymadım. Bu kişiler parayla, ev işleriyle, çocuğun dersleriyle falan kaygılanmazlar. Bizi kuşatan gelecek ve güvenlik kaygısı bu kişilerde bulunmaz. Bu yüzden zihinleri ve gönülleri bizim anlamakta zorlanacağımız kadar farklı düşlerle, hırslarla, heveslerle doludur. Bu tıpkı doymuş kişinin yiyeceklere ilgi duymayışına benzer. Tok, açın halinden anlamaz ama pek söylenmediği gözden kaçan, açın da tokun halinden anlamadığıdır. Tok, açın aklına bile gelmeyen şeylere yönelir.

“Doğrulama” Siteleri Nasıl Dezenformasyon Yapar: Bill Gates ve Aşılar Örneği

2021’de dünya ülkelerinin haydut yöneticileri “Korona aşısız” kalmasın diye anayasa tanımadan bastırırlarken, “bilimin ışığında” yürüyen fikri, vicdanı, irfanı hüphür doktorlar da onlara yardım ve yataklık ederken, muhalif haber ve yorum siteleri çoktandır Bill Gates’in aşılarla nüfus azaltma planından söz ederken, bu bilginin sosyal medyada yayılmasını ve ciddiye alınmasını önlemek amacıyla arka arkaya haberler yapılmaya başladı. Bunlardan birini örnek olarak kısaca inceleyeceğim.

Düşünme Eğitiminde De Bono’nun CORT Yöntemi

Dr. Birsel AYBEK’in Örneklerle Düşünme ve Eleştirel Düşünme kitabı 2010 yılında basılmış. Yazarın çocuklara yönelik ve düşünme eğitimi konulu başka kitapları var. Kitapta ülkemizde de bilinen Edward De Bono’nun Altı Şapkalı Düşünme ve CORT eğitim modelleri özetlenmiş. CORT, düşünme eğitimi alanında en çok kullanılan yöntem. ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya, Japonya ve Venezuela’da kullanılıyor. Kitapta CORT modelindeki on ders kısaca açıklanıyor ve örnekler veriliyor. Bölümü şöyle bitiriyor yazar:

“Öğretmenler yukarıdaki 10 derse yönelik etkinlikleri sınıfta gerek işledikleri konularla gerekse güncel problemlerle ilişkilendirerek öğrencilere hem eleştirel düşünme becerileri kazandırıp hem de dersi onlar için daha zevkli hale getirebilirler.”

Şimdi adım adım bunu yapmayı deneyeceğim. Konu anlatımı kitaptan, örnekler benden. Örneklerimi beğenmeseniz de konuyu anlarsınız. Kendi örneklerinizi de bulabilir, sınıfta veya arkadaşlar arasında tartışabilirsiniz. Düşünmeyi gerçekten öğrenmek veya öğretmek istiyorsanız “ters” örneklerden çekinmeyin. 

Gazeteci Kılıklı NATO Askerleri

“Habercilik” ile psikolojik savaş arasındaki ince çizgi…