Düşünme Eğitiminde De Bono’nun CORT Yöntemi

Dr. Birsel AYBEK’in Örneklerle Düşünme ve Eleştirel Düşünme kitabı 2010 yılında basılmış. Yazarın çocuklara yönelik ve düşünme eğitimi konulu başka kitapları var. Kitapta ülkemizde de bilinen Edward De Bono’nun Altı Şapkalı Düşünme ve CORT eğitim modelleri özetlenmiş. CORT, düşünme eğitimi alanında en çok kullanılan yöntem. ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya, Japonya ve Venezuela’da kullanılıyor. Kitapta CORT modelindeki on ders kısaca açıklanıyor ve örnekler veriliyor. Bölümü şöyle bitiriyor yazar:

“Öğretmenler yukarıdaki 10 derse yönelik etkinlikleri sınıfta gerek işledikleri konularla gerekse güncel problemlerle ilişkilendirerek öğrencilere hem eleştirel düşünme becerileri kazandırıp hem de dersi onlar için daha zevkli hale getirebilirler.”

Şimdi adım adım bunu yapmayı deneyeceğim. Konu anlatımı kitaptan, örnekler benden. Örneklerimi beğenmeseniz de konuyu anlarsınız. Kendi örneklerinizi de bulabilir, sınıfta veya arkadaşlar arasında tartışabilirsiniz. Düşünmeyi gerçekten öğrenmek veya öğretmek istiyorsanız “ters” örneklerden çekinmeyin. 

Zihin Açıcı Yazı

Eleştirel düşünür olmak isteyenlerin en değerli sermayesi zihnidir. Onu canı gibi korumalıdır. Modern yaşam bilinci örten, farkındalığı azaltan, eleştirel düşünmenin, zihinsel canlılığın önüne geçen, kişiyi sürünün birbirine benzeyen koyunları gibi edilgen, etkisiz ve yeri doldurulabilir bir nesneye çeviren pek çok bastırıcısı vardır. Bu bastırıcıları tanımak onlardan sakınmak için yararlı olacaktır. Bu yazıyı bunların çoğunu deneyimlemiş ve zararına tanık olmuş biri olarak yazıyorum.

Eleştirel Düşünürü Güdüleyen Şey Nedir?

Eleştirel Düşünmeye Giriş Sunumu

Yüzondört Hareketi Derneği’nde 16 Eylül 2017’de Kurtuluş Öksüztepe’yle birlikte yaptığımız Eleştirel Düşünmeye Giriş sunumudur. Sunumun dinsel niteliği veya herhangi bir ideolojiye yakınlığı yoktur. Konuyla ilgili kendini geliştirmek isteyenler şu Türkçe kaynaklara başvurabilirler:

criticalthinking.org/pages/resources-in-turkish/711
elestireldusun.wordpress.com
safsatakilavuzu.com
kritikanalitik.global/kadi-ogrenmeye-buradan-basla/baslangic-seviyesi/

Gerçeği Bastırmanın 25 Yolu: Dezenformasyon Kuralları

Yazar: Michael Sweeney

Kısaltarak çeviren: Selim Çalışkan – elestireldusun.wordpress.com

Orijinal adı: Twenty-Five Ways To Suppress Truth: The Rules of Disinformation

Michael Sweeney, Türkiye’de yayınlanmamış olan Professional Paranoid (Profesyonel Paranoyak) kitabının yazarıdır. Tarihsel, politik, felsefi veya böyle sınıflara ayrılamayacak önemli gerçekleri arayanlar çoğu zaman komplo kuramlarıyla yüzleşmek durumunda kalırlar. Ezici çoğunluğun, kitap yığınlarının, ışıltılı kişiliklerin gür sesi, eleştirel okurun düşüncesinin sesini bastıracak mıdır? Yalan söylemeyi, aldatmayı, gerçeği kasıtlı olarak örtmeyi bir kariyer ve geçim kaynağı edinmiş olan kişi ve kurumların, bütünüyle aldatma üzerine kurulu reklamcılık, halkla ilişkiler gibi sektörlerin var olduğu bir dünyada, biraz kılavuzluğun kişinin vicdan mahkemesine katkısı olabilir. Egemenin işine gelmeyen her büyük suçlamayı “bunlar komplo kuramı” diye savuşturmasına izin verirsek, birileri gerçekten çok kötü komplolar kurduğunda bundan nasıl haberimiz olabilir? Bu sayfaları her insanda bulunan düşünsel ve duygusal zayıflıkları kullanmayı bilenlerin elinde oyuncak olmak, aldatılmak, aptal yerine konmak istemeyenler için bir yardımcı kılavuz olması için hazırlıyorum. Dolayısıyla komplo kuramı kavramını yerli yersiz kullanarak gerçeği çarpıtmaya çalışanların karşısında dik durabilmek ve profesyonel kandırıcılıktan, ezici propaganda gücünden etkilenmeden kendi yargılarına varmak isteyenler olacaktır. Sweeney aşağıdaki makaleyi 1997’de kaleme almıştır. Verdiği örnekler o yıllarda ABD’de “komplo kuramı” olarak tartışılan konulardan alınmıştır. 2001’den sonra yazmış olsaydı herhalde bütün örnekleri yalnızca 11 Eylül tartışmalarından verebilirdi. Sürekli ve sistemli bir biçimde uygulanan bilgi çarpıtması yöntemlerini bir dizi olarak tanımlayıp sınıflandırmış, sorgulayan insanların bunlara sık sık göndermeler yapmalarını ve böylece bunların bilinir duruma gelmesini ummuştur. Basını, interneti, politik tartışmaları… üzerindeki ağır dezenformasyon köpüğünden sıyırarak okumayı ve dipteki değerli öze ulaşmayı isteyenler için bulunmaz bir kaynaktır. Kaynak göstererek alıntılayabilir, kopyalayabilirsiniz. Yazıyı .pdf biçiminde indirebilirsiniz: gercegi-bastirmanin-25-yolu

Tartışmayı Kazanmanın Hileli 38 Yolu – Schophenhauer

Şopenauer XIX. yy’ın parlak Alman filozoflarındandır. Tartışmayı hileli tekniklerle kazanmanın yollarını gösteren aşağıdaki alıntı Tartışma Sanatı kitabından özetlenmiştir. Kitap Eristik Diyalektik – Haklı Çıkma Sanatı adıyla Türkçe olarak da yayınlanmıştır. Aşağıdaki metnin yayınlanan çeviriyle ilgisi yoktur, özgün çevirimdir. Bu hileli teknikleri bilmek yazılı ve sözlü tartışmalarda bunlara başvurulduğu anları yakalayıp hangi tarafın gerçeği bulmayı veya bildirmeyi, hangi tarafın kazanma pahasına gerçeği örtmeyi hedeflediğini görmeyi kolaylaştırır. Daha iyi yararlanmak için safsata konusunu öğreniniz. Tartışma videolarını veya metinlerini bu listeyi elinize alarak okumanızı öneririm.

5 DAKİKADA ELEŞTİREL DÜŞÜNME

Sorun eleştirel düşünmenin öğrenilmesidir. Kısaca bunun ne olduğuna değineceğim. Birine balık verin, o gün doyar, ertesi gün yine acıkır. Balık tutmayı öğretin, bir daha acıkmaz. “Sana vereyim bir öğüt, kendi ununu kendin öğüt” ve buna benzer atasözleri bize öğrenmenin kişinin kendine yeterlik kazanmasındaki önemini anımsatır. Söz konusu eleştirel düşünme olunca bunun ne denli doğru olduğuna açıkça tanık oluruz. Bir sorunun çözümünü ezberlemek kişiye o sorunun çözümünde ustalaşma olanağı verebilir. Kişi eleştirel düşünmeyi öğrendiğinde ise yeni sorunları çözecek aygıtları elde eder. Eleştirel düşünme; bileşenlerine ayırma, birleştirme, çözümleme, kavramlaştırma, tanımlama, dinleme, okuma, mantıksal çıkarım yapma gibi bir dizi yöntemle, bilgiyi ve düşünce sürecini değerlendirmektir. Kişi kendi düşünce sürecini değerlendirme yetisi elde ettiğinde, tıkanmaları, hataları keşfederek kendini bunlardan arındırır. Böylece bilgiyi daha duru bir şekilde işleyebilir, yanlış düşünceleri ayıklayabilir.

İNSAN ZİHNİ NASIL ÇALIŞIR?

İnsan Davranışı

İnsan zihni bir bilgisayardır. İşlemci algı kanallarından gelen veriyi işler, değerlendirir, yeniden biçim verebilir ve sabit diske yazar. Sağlıklı çalışan bir işlemci aynı zamanda sabit diskteki verileri sürekli tutarlılık sınamasından geçirir. Tutarsızlık bir virüs gibidir. Kişinin anlam dünyasını rahatsız eder. Düzeltilmezse bozmaya başlar, yine düzeltilmezse daha çok tutarsızlıkla üzeri kapatılmaya çalışılır, sorun büyür.

NEDEN ELEŞTİREL DÜŞÜNMEYE GEREK DUYARIZ?

Çoğu insan rahatına düşkündür. Gerçeği bilmenin maliyetine katlanmak istemez. Eleştirel düşünmek için öncelikle bunu gerçekten istemek gerekir. Bu özel bir yetenek olmaktan çok uzaktır. Hepimiz eleştirel düşünme yetisiyle doğarız. Ancak özendirilen bir davranış olmadığı ve alışkanlık haline getirilmediği için körelir. Dolayısıyla eleştirel düşünme, öğrenilmesi gereken bir şey olmaktan çok yapılması gereken bir şeydir. Ne yazık ki kalabalıkların doğru ve mantıklı düşünmesinin ticari bir değeri olmadığı için üzerinde durulmamaktadır. Tersine, insanların yönlendirilmiş aptallar olarak yaşamalarında büyük politik çıkarlar vardır. Eleştirel düşünmenin amaçlarını veya gerekliliğinin nedenlerini kısaca sıralayalım.

GİRİŞ

Bu sitede okurlara eleştirel düşünme yeteneği kazandırmayı deneyeceğim. Deneyeceğim diyorum çünkü bu yetenek nasıl kazanılır, nasıl kazandırılır açıkçası bilmiyorum. Bunu elde etmenin onda dokuzunun istek olduğunu vurgulamalıyım. Eleştirel düşünmenin bir alışkanlık durumuna gelmesi ulaşılabilecek en üst düzey, ki ben bu düzeye gelmiş değilim. İnsanlara yardım etme çabasından başka hiçbir iddiam yok. Yalnızca çok pahalıya mal olan yaygın bir zayıflığın ayırdına vardım ve dileyenlerin bu zayıflığı gidermelerine yardımcı olmak istiyorum. Dilerim ki herkes benden daha zeki olsun, daha eleştirel düşünsün, düşünme hataları yüzünden yaşanan bireysel ve toplumsal sorunlar hiç olmasın.