(İng. fallacy of converse accident /fallacy of composition)
Genelleştirme safsatası, özel durumlardan, özelliği olan ayrıcalıklı durumlar için geçerli olan kurallardan genel ilkelere ve ifadelere sıçrama yanlışıdır.
“Doktorlar tedavi amacıyla Hint keneviri yazabiliyorlar. Öyleyse Hint keneviri içmek serbest olmalıdır.”
“Sırtı ağrıyan kişiler, sırt üstü yattıkları zaman daha rahat uyurlar. Tüm insanlar sırt üstü yatsalardı daha rahat uyurlardı.”
“Öğretmenim, hasta olan arkadaşımız ödevini geç teslim edebiliyorsa hepimiz geç teslim edebilmeliyiz.”
“İngiltere’de uzun süre yaşadım. İngiliz polisi sana ‘beyefendi’ diye seslenir, sesini yükseltmeden konuşur. İngiliz hükümeti yurttaşlarının anayasal haklarına işte böyle saygılıdır.”
Yazar dar kapsamlı bir gözlemi bütün anayasal haklar için geçerliymiş gibi genelliyor. Yazar aynı zamanda istatistiksel safsata olan yetersiz örnek safsatasına da başvurmaktadır.
Bir bütünün, kendisini oluşturan parçaların toplamından başka bir şey olmadığını varsaymaktan oluşan hatalara “kategori hataları” diyoruz. Gerçekte bir bütün, kendisini oluşturan parçaların özelliğinden başka bir özelliğe sahip olabilir. Bu öbekteki safsatalar, bütünleme ve indirgeme safsatalarıdır. Bütünleme safsatası, bir bütünün her parçası ya da bazı parçaları için geçerli olanın, bütünün kendisi için de zorunlu olarak geçerli olacağını varsaymaktan oluşan hatadır. Genelleştirme safsatasına benzer.
“Türk televizyonlarında sunuculuk yapan kızlar birbirinden bakımlı. Türk kadınları kendilerine çok iyi bakıyor olmalılar.”
“Fransızlar İngilizceden nefret ediyorlar. Ben Paris’te üç kişiye İngilizce adres sordum, üçü de Fransızca yanıtladı.”
“Bu ‘eleştireldüşün’ sitesinde ateizmin safsatalarından örnekler veriliyor. Dinci bir site olmalı.”
“Bu ‘eleştireldüşün’ sitesinde dindarların safsatalarından örnekler veriliyor. Ateizm propagandası yapıyor olmalı.”
ELEŞTİREL DÜŞÜN 