(İng. vague statement)
Bir cümlede sözcüklerin veya ifadelerin açık olarak kullanılmamasından doğan hatalara genel olarak belirsizlik safsataları adı verilir. İki türlü ortaya çıkar: (1) Kelime veya ifade çok anlamlı olabilir. Bu durumda birden çok anlam ortaya çıkar. (2) Kelime veya ifadede belirsizlik vardır. Bir sözcük kimi zaman birden çok anlama gelebilir. Özellikle soyut sözcüklerde anlam belirsizliği oluşabilir. Slogan biçimindeki savlar çoğu zaman böyledir.
“Bir özrün varsa derse gelmeyebilirsin.”
Engelli anlamında mı, mazeretli anlamında mı özürlü, belli değil.
“Her erkekte prostat vardır.”
Prostatla kastedilen bez mi, hastalık mı, belli değil.
“Ya sev ya terk et.”
“Sevmek”le denmek istenen net değil.
“Demokrasiye güvenemeyiz.”
Demokrasi karmaşık bir kavramdır. Nesine güvenmekten söz ediliyor? Biz kimiz? Cümlenin açıklanması gerekiyor.
“Din hiçbir şeyi başarmamıştır.”
Din bir kavramdır, özne değildir. Burada özne olarak kullanıldığından din adamlarının mı, belli bir dini izleyenlerin mi yoksa kimi dinin kaynağı olan kitapların mı kastedildiği belirsizdir.
“Bırakın sokak köpekleri yaşasın. Onlar da bir can.”
Biyolojik anlamda bakteri de, virüs de candır ama bu önermede köpeğe bir ayrıcalık tanındığı bellidir. Can sözcüğüyle neyin kast edildiği belirsizdir.
Bazı kavramlar tek sözcükle temsil edilse bile doğaları gereği çok basit soruların veya yanıtların konusu olamazlar. Bu durumda yanlış anlamalar olur. Söylenen ile söylenmek istenen arasında derin ayrımlar oluşur. İletişim gerçekleşmez. Aşağıdaki diyaloğu inceleyelim.
A: Özgürlükçü müsün? (hata 1)
B:Hayır. Ben muhafazakarım. (hata 2)
A: Peki, kürtajı destekliyor musun? (hata 3)
B: Hayır. Kürtaj cinayettir. (hata 4)
A: O zaman sen doğum kontrolüne de karşı olmalısın. (hata 5)
Yapıcı olmayan ve Karagöz-Hacivat komikliklerini andıran bu tür diyaloglara basında ve toplum yaşamında çoğu kişinin sandığından daha sık rastlanır.
ELEŞTİREL DÜŞÜN 