“Doğrulama” Siteleri Nasıl Dezenformasyon Yapar: Bill Gates ve Aşılar Örneği

2021’de dünya ülkelerinin haydut yöneticileri “Korona aşısız” kalmasın diye anayasa tanımadan bastırırlarken, “bilimin ışığında” yürüyen fikri, vicdanı, irfanı hüphür doktorlar da onlara yardım ve yataklık ederken, muhalif haber ve yorum siteleri çoktandır Bill Gates’in aşılarla nüfus azaltma planından söz ederken, bu bilginin sosyal medyada yayılmasını ve ciddiye alınmasını önlemek amacıyla arka arkaya haberler yapılmaya başladı. Bunlardan birini örnek olarak kısaca inceleyeceğim.

Haber:

https://www.factcheck.org/2021/03/scicheck-video-targets-gates-with-old-clip-misleading-edit/

Arşiv: https://archive.ph/lseF2

Arşiv: https://web.archive.org/web/20210308012928/https://www.factcheck.org/2021/03/scicheck-video-targets-gates-with-old-clip-misleading-edit/

“Yanıltıcı montajla hazırlanmış video Bill Gates’i eski bir klibiyle hedef alıyor”

Başlık bu. Kısaca bir duralım. Videonun eskiliğine dikkat çekiliyor. On bir yıllık bir video. Bill Gates on bir yıldan çok daha uzun bir süredir bu işlerle ilgileniyor. O zaman videonun eskiliğinin bir önemi olmasa gerek. Sahi, Bill Gates kim? Önde gelen bir uzman mı, bakan mı? Hayır, yalnızca bir işadamı. Dünyanın bazı devletlerinden daha zengin bir işadamı. Bunu aklımızda tutalım. Dikkat çeken bir başka ifade montajın yanıltıcı olması. Bunu da aklımızda tutalım, yanıltıcı olup olmadığına bakacağız.

“2010’da karbon salımının önemli ölçüde azaltılmasına yönelik teknolojilere odaklanmış olan bir TED konuşmasında Bill Gates nüfus artış hızının düşürülmesinden kısaca söz etti. Facebook’ta dolaşan bir komplo kuramı videosu Gates’in konuşmasını yanıltıcı olarak montajlıyor ve Gates’in gezegenin nüfusunu aşılarla azaltmak istediğini demeye getiriyor.”

Yazının özeti bu. Alttaki bölümde aynı şeyi uzatarak söylüyor. Ayrıntılı bir inceleme yok. Haber metnine gömülü olan videoyu izleyelim. Gates, tam bir açıklıkla aşıları kullanarak dünya nüfusunu azaltmak istediğini 4:40 dolayında şu cümlesiyle bildiriyor:

“Yeni aşılarda, sağlık hizmetinde, üreme sağlığı hizmetinde çok başarılı olursak [nüfusu] belki %10 veya 15 azaltabiliriz.”

Ortada hileli bir montaj falan yok. Açıklamaya gerek var mı? Sağlık hizmetiyle nüfus nasıl azaltılır? Yoksul ülkelerde her yıl sıtmadan bir milyon kişi ölüyor. Çok başarılı sağlık hizmetiyle bunu önlersek nüfus azalır mı? Üreme sağlığı hizmetindeki başarı tartışılır. Eğer bundan kasıt doğum kontrolü ise aradaki nedensellik bağı şeffaftır. Peki, aşıya gelince ne diyeceğiz? Aşılanan çocuklar veya yetişkinler sağ kalınca nüfus nasıl azalır? “Aşıyla” nüfus azaltmak ancak aşılanan kişiyi doğrudan öldürerek veya kısırlaştırarak olur. Adam sağlık hizmetlerini iyileştirmeye çalışmıyor, dikkat edin. Yaşam kalitesini artırmaya çalışmıyor. Yazarın da belirttiği üzere bu konuşma “karbon salımına” odaklanıyor. Gates, karbon salımının nüfusla bir azalacağını söylüyor. Peki, karbon salımı nüfusla mı azalır?

Bakın Gates tam olarak şunu diyor:

“Bir Amerikalı yılda 20 ton karbon salıyor. Yoksul ülkelerde bu 1 ton.”

Şimdi bunu diyen ve “karbon salımını” azaltmak için deli divane olan kişiden ne beklenir? Elbette dikkatini Amerika’ya yöneltmesi! Çünkü ABD’nin nüfusu 300 milyon. Hiç de az değil. Artış hızı da %1 dolayında. O da az değil. Düz bir hesapla bütün bir Hindistan’ın karbon havuzundaki katkısı 1,5 milyar x 1 = 1,5 milyar birim iken ABD’ninki 300×20=6 milyar birim oluyor! 1,5 nere, 6 nere? Yalnızca ABD’nin salımını yarıya indirsek bütün dünyanınkini dörtte bir azaltmış oluruz. Bizim köyde “sayı saymayı mı bilmiyorsun, dayak mı yemedin” derler. Yazar bu hesabı da aklımıza getirmiyor.

Bill Gates bu hesabı geçti, karbon salımını oluşturan öbür değişkenleri de geçti ve nüfusa geldi. Onda da ABD’nin değil yoksul ülkelerin nüfusuna odaklandı. Onu da halletmek için “aşılar” diyor. Şimdi bu savın açılımını yapalım:

Öncül 1: Küresel ısınma insanın çıkardığı karbon dioksit kaynaklıdır.

Öncül 2: Bir Amerikalı, bir yoksul ülke yurttaşının yirmi katı karbon salar.

Öncül 3: Karbon salımı nüfusla, kişi başına hizmetle, birim hizmet başına enerjiyle ve birim enerji başına karbon salımıyla doğru orantılıdır.

Çıkarım 1: Bundan dolayı yoksul ülkelerin nüfusu azaltılmalıdır.

Birinci öncülün doğruluğu tartışılır. Hayır, ana akım basının iddia ettiğinin tersine, meteoroloji uzmanları küresel ısınmanın karbon dioksit salımı nedenli olduğundan emin değiller. Öyle bile olsa ilk çıkarım doğru mudur? Yoksul ülkede kişi başına hizmetin az olmasını görmezden geliyor. İkinci öncülü bütünüyle görmezden geliyor. Birim hizmetin verimliliğini artırma seçeneğini de görmezden geliyor. Birim enerji tüketimindeki karbon salımını azaltmak da bir seçenek, onu da geçiyor ve tek bir değişkene geliyor: Az hizmet alan, az karbon salan nüfusu azaltmak!

Öncülleri doğru kabul edersek çıkarım kesinlikle yanlıştır. Ortada bir yanıltma varsa o da bu savdadır, “montajlı” videoda değil. Haberin yazarı bu savı yinelediği için o da okuru yanıltmaktadır.

Haberin yazarının yaptığı bir başka yanıltmaca, Gates CO2=PxSxExC (üçüncü öncüldeki formül) formülünü yazmasına rağmen Gates’in nüfus artışını azaltmayı hedeflediği iddiası. Bu şekilde okuru rahatlatmaya çalışıyor. Oysa Gates artışı değil, nüfusun kendisini azaltmaktan söz ediyor. Bu formülde nüfusun kendisi var, artış hızı yok. Ve açıkça söylediği üzere CO2’yi bir şekilde sıfıra indirmek istiyor. “Bunun için P, S, E veya C’den biri sıfıra yakın olmalı” diyor.

“Doğrulama” sitesinin yanıltma girişimi bununla bitmiyor. Şimdi size Gates’in aşılarla nüfus azaltma hakkında konuştuğu bir başka röportajından “yanıltıcı montajlar” yapan bir video göstereyim. Doğrulama sitesi bu röportajın varlığından söz etmemiş.

Bill Gates Wants Forced Vaccinations via Mosquitos.mp4

https://www.dailymotion.com/video/x2p9ib3

Veya:

https://ulozto.net/tamhle/MxnxTXrdw2X6/name/Uploaded-11-8-2021-at-19-54-07

Gates özetle yoksul nüfusu aşılamanın zor ve pahalı olduğunu söylüyor. Bu yüzden sivrisineklerle aşılama teknolojisini geliştirmeye çalışan şirketlere hayırsever bağışlarda bulunuyormuş.

Burada yine bazı öncüller ve bir çıkarım var. Öncüllerden biri aşıların pahalı olduğu. Bildiğimiz kadarıyla aşılar ucuz. Kiminin açıktan ölmesinin nedeninin ekmeğin pahalı olması olmadığı gibi, kimi çocuğun aşısızlıktan ölmesinin nedeni aşıların pahalı olması değil. Gates yalnızca kendi parasıyla milyarlarca yoksulu aşılayabilir. Gerek yok, Batılı ülkeler bu masrafı üstlenseler dişlerinin kovuğuna bile girmez. Ama bu bildiğimiz aşılar için geçerli. Acaba Gates bilmediğimiz yeni ve pahalı bir aşıdan mı söz ediyor? İlk videoda “yeni aşılar” demişti, hatırlayın. Bu yeni aşılar nasıl bir aşıysa, kendisi ucuz ama hedefe taşıyıp vurmak pahalı olsa gerek ki bu hizmeti sivrisineklerden almayı düşünüyor! Bu apaçık bir mantıksızlıktır. Ama bizi “sosyal medya dezenformasyoncularına” ve “komplo kuramcılarına” karşı uyaran yazarlar bu mantıksızlığı örtbas ederler. Sivrisineklerin yalnızca tropikal ve ılıman kuşakta yoğun bulunduğunu, yani yoksul ülkeler coğrafyasıyla hemen hemen örtüştüğünü söylemezler. Sivrisinekle yapılan aşının istem dışı olduğu gerçeğine asla değinmezler! İşte Gates’in derdini anlamış olduk. Gates karbonla ilgilenmiyor. Öncelikle yoksul insanların yaşamına istem dışı olarak, rızaları olmadan karışmak istiyor. Ve bu yolla onların nüfusunu azaltmak istiyor!

Bakın haber metninde ne deniyor:

“Gates, sağlığı geliştirmenin ve aşıların da yardımıyla çocuk ölümlerini azaltmanın nüfus artışını sınırlandırıcı bir etki yapacağı inancından söz ediyordu. Bundan daha önce çok kez söz etmişti.”

Gates’in böyle bir inancı olsaydı sivrisineklerle uğraşmazdı. Tıp bu kadar ilerlemişken sineklerden sağlık hizmeti almaya çalışmak bu inançla çelişiyor. Hangi eleştirel düşünür burada bir iyi niyetten söz edebilir? Milyarlarını harcadığı “hayırseverliğin” bundan başka bir şey olmadığını kendisinin Wikipedia maddesinden bile öğrenebilirsiniz, gizli değildir. Evet, Gates çok kez söz etmişti. Zaten yazarın “sosyal medya dezenformasyonu” dediği videolar yeni bir bilgiye değil, bu eski bilgilere dayanıyor. Bunların 2021’de yayılmasının nedeni hükümetlerin Covid-19 bahanesiyle zorla “aşılama” yapmasının yarattığı kaygı ve artan farkındalıktır. İnsanların en masum, en dokunulmaz talep ve gereksinimlerinden doğan kaygılarını hafife almak, hatta bu talepleri hedef gösterip yok etmeye çalışmak iyi niyetle çelişen bir davranıştır. Bu çelişki hem Gates gibiler için hem de onu savunan bu “doğrulama” haberlerini yapanlar için geçerlidir. Burada duygusal ve ideolojik değil, bütünüyle rasyonel bir saptama yapıyoruz. İyi niyetin ne olduğunu herkes bilir. Dikkat edin, “500m2’lik evlerimizi ısıtıp soğutmayı, 3 tonluk kamyonetlerimizle işe gidip gelmeyi, deli gibi karbon salmayı sürdürelim” diyen Amerikalılar değil, “bize zorla aşılama yapılmasın” diyen azınlık hedef gösteriliyor. Peki, konu neydi? Karbon salımı!

Bakın, burada gördüğünüz şey “doğrulama” / “debunking” sitelerinin sık başvurdukları bir yöntemdir. Apaçık göz önünde olan bir şey sanki orada yokmuş gibi yaparlar. Dikkati başka yöne çekerler. Toz kaldırırlar. Yaftalarlar. Suçlar ve hedef gösterirler. Konuyu değiştirir, kafanızı karıştırırlar. Okumayı bilmiyorsanız gözünüzün önündekini göremezsiniz. Factcheck, Snopes, Debunk, Teyit.org gibi “doğrulama” siteleri “Aşıyla nüfus azaltmak ne demek?” diye sormazlar. Bu gibi siteler salt dezenformasyon üretmek ve muhalefeti susturmak için kuruluyorlar ve sayıları Türkiye’de de artıyor. Bunlar Gates gibilerin parasıyla çalışıyor olsalar haberimiz olmaz. Çünkü hiçbir internet sitesini, hiçbir yayını para kaynağını açıklamak zorunda bırakan bir yasa yok.

Anahtar sözcükler:

“biz”: Gates “biz” diye kime diyor? “Biz”i stratejik olarak bulanık kullandığına dikkat edin. Belirsiz özne kullandığı için Gates’i nasıl suçlarsak suçlayalım kendini onu değil başka bir “biz”i kast ettiğini öne sürerek savunabilir. En aptalımız, bu “biz”in bütün insanlık olduğuna inanandır.

“komplo kuramcısı”: Bu tıpkı “terörist” gibi bir etikettir. Okura o kişiyi ciddiye almamasını, onunla tartışmamasını, onu anlamaya çalışmamasını ve ondan korkmasını söyleyen bir şifredir. Bu buyruklara boyun eğdiğinizde o kişinin düşmanı olursunuz. Çünkü iletişimi kapatan insanlar dövüşürler. Hedef gösteren yayın kendisi çoktan dövüşmeye başlamış, bizi de kendine asker yapmaya çalışıyor olabilir, dikkat edin. Hmm, şimdi sanki yukarıdaki “biz” daha bir anlamlı oldu gibi.

“insan kaynaklı küresel ısınma”: Gates’in de belirttiği gibi karbon dioksit, insanların tükettikleri ürün ve hizmetlerle salınır. Gates’in söylemediği, karbon dioksit salan ürün ve hizmetlerin yalnızca endüstriyel olanlar olmasıdır. Endüstriyel olmayan işler yaparsak, sözgelimi sobada odun yakarsak net karbon salımı sıfırdır çünkü odundaki karbon milyonlarca yıldır olduğu gibi doğal çevrimle yine bitkilere dönecektir. Öyleyse hipotezin doğruluğu konusundaki kuşkular bir yana, bunun doğru adı “endüstri kaynaklı küresel ısınma” olmalıydı. “İnsan” adı konması kasıtlı olarak yapılmış bir hiledir. Bu hilenin meyvesini Gates’in videosunda açıkça görüyoruz. Nüfusun önündeki endüstriyel 20 çarpanını gözden kaçırıp doğrudan nüfusa saldırıyor. Dünyanın her yerine özel jetiyle uçan bir adamdan söz ediyoruz!

Yazının içinde Gates’in bir işadamı olduğu söyleniyor. Ama “milyarder hayırsever” işadamı olarak. Bir an durup düşününce dolar milyarderliğiyle hayırseverliğin çelişik şeyler olduğunu hatırlarız. İkisi yan yana bulunamaz. Yüz kere üst üste sayısalı mı tutturmuş da hayırsever olmaya karar vermiş? Böyle bir şey yok. Bir insanın milyarları yıllarca üst üste yığabilmesi onun hayırsever olmadığını ve kazandığını kendine sakladığını, yani kişiliğinde özgeciliğin değil bencilliğin ağır bastığını çoktan göstermiştir zaten.

Ama yazarın sormamızı istemediği, aklımıza getirmek istemediği daha önemli sorular şunlar:

• Dünyanın derdi bu adama mı düştü de onca doktor, bilimadamı, halk sağlığı uzmanı dururken aşılar ve nüfusla ilgili vaazları bundan dinleyip duruyoruz?
• Kim bu adam? Neden onu dinliyoruz? Hükümetler onu neden ciddiye alıyolar? Bilim yuvası üniversiteler bile bu adama konferans verdiriyolar. Bu adamın cebi dolu diye fikri de mi değerli oluyor?
• Diyelim ki aşılanmak istemeyen yüzde birlik bir “komplo kuramcısı” azınlık olsa, bu “karbon salımını” ne kadar etkileyebilir ki?

Hoop! Çok zeki olmaya başladık, burada duralım. Yeni bi Netflix dizisi çıkmış, duydunuz mu?… Ya, ne olacak bu enflasyon?… Ayfon 13’ün çok acayip özellikleri varmış… Bu yaz nerede tatil yapıyoruz?